Wie heeft recht op een basisbankdienst?

In het kort

De basisbankdienst is een recht voor elke consument die legaal in een Europese lidstaat verblijft.

Dat geldt ook voor asielzoekers, erkende vluchtelingen, mensen met subsidiaire bescherming en mensen met tijdelijke bescherming <LEXICON>. In bepaalde gevallen hebben ook consumenten zonder vast adres en consumenten zonder verblijfsvergunning recht op een basisbankdienst.

Voorwaarden om een basisbankrekening te openen

  • Bewijst van identiteit
  • Bewijs van legaal verblijf
  • De bank kan vragen stellen over je beroepsactiviteiten of over het doel van je rekening. Dit is een van de elementen die de bank gebruikt om in te schatten of er een risico bestaat dat je haar financiële dienstverlening zal misbruiken voor het witwassen van geld of de financiering van terrorisme.
  • Je hebt geen basisbankdienst of een andere betaalrekening, ook niet bij een andere bank. Een spaarrekening kan wel.
  • Er mag in totaal niet meer dan 6.000 euro op al je rekeningen staan (huurwaarborg niet meegeteld).
  • Geen oplichting, misbruik van vertrouwen, bedrieglijke bankbreuk, valsheid in geschrifte, witwassen van geld of financiering van terrorisme.

De bank mag niet:

  • vragen om aan te tonen dat je behoeftig bent
  • eisen dat iemand zich voor jou borg stelt
  • eisen dat je andere producten (zoals verzekeringen, spaarrekeningen, leningen, …) bij haar zou nemen
  • eisen dat je je hoofdverblijfplaats in België hebt
  • de basisbankdienst weigeren of opzeggen wanneer je wordt toegelaten tot een procedure van collectieve schuldenregeling

Hoe je identiteit bewijzen?

Dat kan met een geldige elektronische verblijfskaart. Maar wat als je die niet hebt?

Elke bank is verplicht om de identiteit van zijn klanten te kennen. Je kan deze documenten voorleggen:

  • Nationale identiteitskaart of paspoort
  • Elektronische verblijfskaart
  • Om te vermijden dat de toegang tot de financiële dienstverlening ontzegd zou worden aan mensen met een precair verblijfsstatuut is de Nationale Bank van België van menig dat zij hun identiteit moeten kunnen bewijzen met onderstaande documenten. Omdat het om minder betrouwbare documenten gaat, moet de bank 'passende maatregelen' nemen om het risico op het witwassen van geld of de financiering van terrorisme te beperken.

Let op! 

Hoe legaal verblijft bewijzen?

Dit bewijs je met een geldige elektronische verblijfskaart. Maar wat als je die niet hebt?

Voor een basisbankdienst moet je aantonen dat je legaal in België of in een andere lidstaat van de Europese Unie of de EER (Noorwegen, Liechtenstein, Ijsland) verblijft. Volgens het WER gaat het om volgende personen:

  • consumenten die op grond van Europese of nationale wetgeving het recht hebben in een lidstaat te verblijven, inclusief consumenten zonder vast adres
  • personen die een verzoek om internationale bescherming hebben ingediend
  • consumenten die geen verblijfsvergunning hebben maar die om wettelijke of feitelijke redenen niet kunnen worden uitgewezen

Noch het WER, noch de Europese Richtlijn specifiëren wie er concreet onder deze categorieën valt en hoe consumenten dit moeten aantonen. We lichten daarom elke categorie naar eigen inzicht kort toe.

1. Consumenten die het recht hebben in een lidstaat te verblijven

Unieburgers met een nationale identiteitskaart of paspoort. 

Vreemdelingen met een geldig verblijfsdocument, bijvoorbeeld:

  • Elektronische verblijfskaart
  • Een attest van immatriculatie (‘de oranje kaart’)
  • Bijlage 26 of 26quinquies
  • Bijlage 25 of 25quinquies
  • Bijlage 15
  • Bijlage 35
  • Bijlage 19 of 19ter
  • Bijlage 8ter en 8quater
  • Een verblijfsdocument van een lidstaat van de Europese Unie of de EER (Noorwegen, Liechtenstein, IJsland)

De memorie van toelichting geeft ook als voorbeeld:

  • staatlozen die nog in procedure zijn
  • buitenlandse niet-begeleide minderjarigen
  • slachtoffers van mensenhandel in een lopende procedure
  • vreemdelingen met een regularisatieaanvraag om medische redenen

2. Consumenten zonder vast adres

Mogelijke voorbeelden zijn volgens ons:

  • thuislozen die niet meer zijn ingeschreven in het rijksregister maar wel nog wettelijk in België verblijven
  • mensen die ingeschreven zijn op een referentieadres
  • mensen die al een positieve beslissing van DVZ omtrent hun verblijf hebben gekregen, maar die nog niet zijn ingeschreven, bijvoorbeeld omdat ze thuisloos zijn of omdat de gemeente ze nog niet heeft kunnen inschrijven. In sommige gemeenten kan het enkele maanden duren vooraleer nieuwkomers effectief zijn ingeschreven in het rijksregister.

3. Personen met een verzoek om internationale bescherming

Het gaat om vreemdelingen die een procedure internationale bescherming hebben opgestart.

4. Consumenten zonder verblijfsvergunning die onverwijderbaar zijn

De memorie van toelichting geeft als bijvoorbeeld:

  • een ernstig ziek persoon die in zijn land van herkomst niet de aangepaste zorg kan krijgen of die niet in staat is te reizen wegens gezondheidsredenen
  • personen zonder identiteitskaart, waarvan de ambassade van het land van herkomst geen identiteitsdocumenten of laissez-passer aflevert
  • personen die niet het land worden uitgezet omwille van een oorlogssituatie
  • sommige landen die niet samenwerken wat betreft de uitwijzingen van hun onderdanen, omwille van diplomatieke redenen 
  • personen van wie de terugwijzing naar het land van herkomst een schending vormt van artikel 3 van het EVRM (onmenselijke en vernederende behandeling) of van artikel 8 van het EVRM (privéleven en familierecht)

Volgens ons mogelijks ook erkende staatlozen, bv. in afwachting van een beslissing over hun verblijfsaanvraag (9bis).

Het zal in deze gevallen niet eenvoudig zijn om een basisbankdienst te krijgen. Zorg voor overtuigende bewijsstukken en voeg indien mogelijk ook een nationale identiteitskaart of paspoort toe.

Advies voor wie geen geldige elektronische verblijfskaart heeft

Stort niet onmiddellijk geld op de rekening. Je wacht daarmee best tot het hoofdkantoor de documenten die je voorlegde heeft goedgekeurd. Anders loop je het risico dat de bank de rekening afsluit en je geld geblokkeerd raakt. Om de rekening te deblokkeren zal de bank je identiteits- of verblijfsdocumenten vragen die je vermoedelijk niet bezit. Als het niet lukt, kan je een klacht indienen.

 

Meer info