In het kort

Het Wetboek IPR maakt een onderscheid tussen de naamsvaststelling en de naamsverandering

De naam wordt als een afzonderlijke materie wordt bekeken naast andere domeinen van het familierecht. Zo kan een bepaald rechtssysteem op de gevolgen voor het huwelijk van toepassing zijn (naar aanleiding van de gewone verblijfplaats van het echtpaar; en een ander op de naam (dat van de nationaliteit van de betrokkene; zie hieronder). Een Belgische vrouw die na haar huwelijk in Oostenrijk gaat wonen, behoudt dus haar meisjesnaam en kan niet de naam van haar man kiezen zoals mogelijk onder het Oostenrijkse recht, terwijl haar verplichtingen onder het huwelijk toch door het Oostenrijkse recht worden bepaald.

Zo wordt er ook een onderscheid gemaakt tussen de naam en de afstamming. De afstammingsband tussen een vader en zijn kind wordt bepaald door het recht van de nationaliteit van de vader, terwijl de naam van het kind wordt bepaald door het recht van de nationaliteit van het kind. Een kind met een Belgische moeder en een Ecuadoriaanse vader zal dus de naam hebben die het Belgische recht bepaalt, terwijl het vaderschap zal worden vastgesteld door het Ecuadoriaanse recht. Dit voorbeeld maakt meteen duidelijk dat het belangrijk is om eerst duidelijkheid te hebben omtrent de afstamming.

Vaststelling van de naam

De vaststelling van je familienaam en je voornaam wordt bepaald door het recht van het land waarvan je de nationaliteit hebt (artikel 37, § 1 Wetboek IPR).

Wordt een kind met niet-Belgische nationaliteit geboren in België? Dan moet de ambtenaar van de burgerlijke stand de toepasselijke buitenlandse wetgeving onderzoeken om de naam te bepalen. Voor een kind met de Russische nationaliteit moet bijvoorbeeld het Russische (naams)recht geraadpleegd worden.

Vóór de ambtenaar de naam van een kind kan bepalen, moet dus eerst de nationaliteit van het kind vastgesteld worden. Daarvoor moet de ambtenaar vaak eerst vaststellen wie de ouders zijn en welke nationaliteit(en) zij aan hun kind doorgeven. Eenmaal vastgesteld welke nationaliteit het kind heeft, kan de ambtenaar bepalen welke naam in de geboorteakte moet worden vermeld.

Er geldt dus een 3-stappenredenering:

  • Wie is de moeder? Wie is de vader?
  • Krijgt het kind de nationaliteit van de moeder en/of de vader?
  • Hoe wordt de naam bepaald volgens het nationale recht van het kind?

Sommige kinderen bekomen via hun ouders 2 of meer nationaliteiten. Als een kind meerdere nationaliteiten heeft, kunnen de ouders kiezen welk nationaal recht van toepassing zal zijn op de naam. Dat geldt ook als één van die nationaliteiten de Belgische is (artikel 37§2 Wetboek IPR). Het is dus niet omdat het kind naast een andere nationaliteit ook de Belgische nationaliteit heeft, dat het Belgisch recht automatisch van toepassing is. 

Degevolgen van een nationaliteitsveranderingop de naam en de voornaam van een persoon, worden beheerst door het recht van de staat van de nieuwe nationaliteit (artikel 37 § 2 Wetboek IPR). 

Een nationaliteitsverandering brengt niet noodzakelijk een naamsverandering met zich mee. Zo zal een vreemdeling die Belg wordt, zijn oorspronkelijke naam behouden. Overeenkomstig de toepasselijke Belgische wet heeft de verwerving van de Belgische nationaliteit geen invloed op de naam. Een Turkse vrouw, die de naam van haar man had genomen bij haar huwelijk, kan die naam behouden wanneer zij Belgische wordt. Als zij nadien uit de echt scheidt, zal het Belgisch recht op haar van toepassing zijn, en zal haar naam dus niet automatisch terug veranderen. De enige manier waarop zij terug haar meisjesnaam kan bekomen, is door de procedure voor een naamswijziging te volgen.  

Het Wetboek IPR heeft het over 'de vaststelling' van de naam en de voornamen. Meer zegt het Wetboek IPR niet.

De vraag of het kind de naam van de vader en/of de naam van de moeder krijgt, wordt beantwoord door de nationale wet van het kind. Een Spaans kind krijgt overeenkomstig het Spaanse recht de eerste naam van de vader en de eerste naam van de moeder.

De nationale wet van het kind bepaalt ook de eventuele mogelijkheid voor de ouders om de naam van hun kind te kiezen.

 

De Memorie van Toelichting geeft tot slot aan dat ook 'de toekenning van titels verbonden aan de naam' onder de verwijzingsregel valt, bijvoorbeeld adellijke titels. 

Verandering van de naam in België

De verandering van de naam of voornamen van een persoon wordt in principe beheerst door het recht van de Staat waarvan die persoon op het tijdstip van de verandering de nationaliteit heeft (art. 38 Wetboek IPR). 

Heeft de persoon meerdere nationaliteiten? Dan valt men terug op art. 3 WIPR dat bepaalt dat:

  • als één van die twee nationaliteiten de Belgische is, de Belgische voorrang heeft 
  • als het gaat om meerdere vreemde nationaliteiten, dan heeft de nationaliteit waarmee die persoon de nauwste banden heeft, voorrang
  • voor een staatloze of erkend vluchteling wordt het recht van zijn of haar gewone verblijfplaats toegepast
  • als de nationaliteit onmogelijk kan worden vastgesteld, dan wordt het recht van diens gewone verblijfplaats toegepast.

Wanneer het recht van de Staat waarvan een van de echtgenoten de nationaliteit heeft, hem toelaat om ter gelegenheid van het huwelijk een naam te kiezen of van voornaam te veranderen, vermeldt de ambtenaar van de burgerlijke stand deze naam in de huwelijksakte (artikel 38, tweede lid Wetboek IPR en artikel 54 Burgerlijk Wetboek). 

Een Duitser huwt bijvoorbeeld in België met een Belgische vrouw. De Duitser kan de naam van zijn echtgenote kiezen onder de voorwaarden omschreven in het Duitse recht, terwijl de Belgische vrouw niet de naam van haar echtgenoot kan kiezen.